Een belastingadviseur belde mij. Hij nam ooit deel aan één van mijn cursussen op het gebied van erfrecht. Mijn kaartje had hij bewaard. Zijn vraag was kort en krachtig: “Ik wil af van zowel mijn functie als executeur als van bestuurder. Maar ik wil geen problemen. Nu niet, en ook niet in de toekomst.”

Ondanks alle goede bedoelingen van de belastingadviseur bezorgde de afwikkeling van de nalatenschap hem alleen maar hoofdbrekens. Het probleem zat in de tegenwerking van de gezamenlijke erfgenamen, de 5 kinderen van de overleden ondernemer.

De belastingadviseur had vader jarenlang bijgestaan. Op diens verzoek om in zijn testament tot executeur te worden benoemd, had hij niet lang hoeven na te denken: uiteraard! Toen vader zich destijds slecht begon te voelen, vroeg hij zijn adviseur om medebestuurder van zijn holding vennootschap te worden. Ook daarmee had de belastingadviseur ingestemd. Zo werd de belastingadviseur na het overlijden van vader executeur-bestuurder.

De executeur pakte de afwikkeling voortvarend ter hand. Zijn acties leiden echter niet tot instemmend gedrag bij 3 van de 5 erfgenamen. Ze bestookten hem met vragen. Eerst informerend, maar allengs met een minder vriendelijke ondertoon. Ook het aantal e-mails nam epidemische vormen aan. De executeur belegde een overleg met de erfgenamen. Dat eindigde in mooie woorden. Maar in de praktijk luwde de stroom verwijten niet. Integendeel. Dat frustreerde hem enorm. Kortom, de situatie werd onwerkbaar.

Zo had tijdens een winterstorm één van de huizen uit de boedel schade opgelopen. Als executeur had hij geheel in overeenstemming met zijn bevoegdheid de schade laten repareren. Een kordaat optreden, vond hij zelf. Enkele erfgenamen dachten daar anders over: te duur, volstrekt onvoldoende en de ingehuurde aannemer was een vriendje van hem. Hij wilde van beide functies af.

Een executeur die zijn taak neerlegt, dient rekening en verantwoording af te leggen aan de erfgenamen. Na decharge is hij gevrijwaard voor eventuele toekomstige claims. Ook een bestuurder die zijn taak neerlegt, wil gedechargeerd worden om latere aansprakelijkheid te voorkomen. De dubbelrol van executeur-bestuurder bracht de belastingadviseur in de problemen. Want wie geeft nou wie decharge?

Bij het neerleggen van de functie als executeur eindigt ook de rol van vertegenwoordiger van de erfgenamen in hun hoedanigheid van aandeelhouder. In het geval van de belastingadviseur zou dan zijn bestuurdersrol overblijven. Maar het is juist de aandeelhouder die in de algemene vergadering van aandeelhouders het besluit kan nemen om de bestuurder te dechargeren.

Dus zodra de belastingadviseur executeur-af zou zijn en de aandeelhouders niet meer zou vertegenwoordigen, zou hij voor zijn terugtreden als bestuurder geheel afhankelijk worden van de erfgenamen. In dit geval geen prettig vooruitzicht.

Een executeur-bestuurder kan het probleem van dreigende afhankelijkheid van dwarsliggende aandeelhouders omzeilen. Als executeur kan hij in de algemene vergadering van aandeelhouders, namens de erfgenamen, het besluit nemen zichzelf als bestuurder te ontslaan en daarmee te dechargeren. Maar dan heeft hij wel twee petten op. In hoeverre is er sprake van een belangenverstrengeling die zich tegen hem kan keren?

De belastingadviseur en ik hebben uitvoerig overlegd over zijn benarde positie. Het testament van vader bevatte geen bepaling op grond waarvan de belastingadviseur een executeur aan zich toe kon voegen of in zijn plaats kon stellen. Ook bevatte het testament geen vangnetbepaling die een belanghebbende in staat stelt om de kantonrechter te verzoeken een vervangend executeur te benoemen.

We kozen voor de route ‘eerst ontslag als bestuurder en vervolgens ontslag als executeur’. Zo vermeden wij afhankelijkheid van de onwillige erfgenamen. Het besluit in de algemene vergadering van aandeelhouders vormde de basis om de wijziging bij de Kamer van Koophandel door te voeren.

Vervolgens diende de belastingadviseur zijn ontslag als executeur in bij de kantonrechter. Hiervoor hoefde hij geen argumentatie aan te voeren. Uiteraard moet hij rekening en verantwoording afleggen aan de erfgenamen. Maar die verplichting heeft hij sowieso.

Door het ontslag werden de erfgenamen gezamenlijk verantwoordelijk voor de verdere vereffening van de nalatenschap. Desgewenst konden zij de rechter vragen om een professioneel vereffenaar te benoemen.

Naderhand kreeg ik nog een telefoontje van de belastingadviseur. Het was allemaal goed afgelopen. Hij voelde zich bevrijd van de zorgen rond de afwikkeling van deze complexe nalatenschap. ‘Waar een bewaard visitekaartje al niet toe kan leiden’, zei hij lachend.